THÁNH ĐỘ MỆNH "TÔN GIẢ XÁ LỢI PHẤT" (SARIPUTTA) - TRÍ TUỆ ĐỆ NHẤT THỐNG LĨNH TĂNG ĐOÀN

Hơn 2600 năm kinh sử truyền ghi, đại địa này đã nhiều lần rúng động trước công hạnh phi thường của một đại đệ tử của Đức Phật. Ngài là bậc Tướng Quân Chánh Pháp, một vị Thượng Thủ Tăng Đoàn mẫu mực, một người hynh trưởng đầy thương kính của chư Tăng. Đúng như hạnh nguyện, Ngài đã đến cuộc đời để ban tặng muôn vàn ân đức rồi lặng lẽ trở về với ánh sáng vĩnh hằng tịnh diệt. Thế nhưng đất đã chứng kiến và khắc tạc vào lòng tất cả. Đất sẽ còn muôn đời thì thầm kể những câu chuyện về một vị Thánh Tăng mang tâm hạnh hiền hòa bao la với sự hi sinh, hạnh khiêm cung, đức tính tận tụy, lòng biết ơn đậm đà son sắt... như bài học cao quý cho chúng sinh. Đó là Tôn Giả Xá Lợi Phất vĩ đại (Sariputta), vị Thống Lĩnh Tăng đoàn với danh xưng Đệ Nhất Trí Tuệ trong giáo đoàn của Đức Thế Tôn.

I. XUẤT THÂN - CHỨNG ĐẠO

Tôn giả sinh trưởng trong một gia đình Bà la môn giàu có nhất thôn trang Nalaka, thuộc làng Upatissa, cách kinh thành Vương Xá (Rajagaha) của nước Ma Kiệt Đà (Magadha) khoảng ba dặm đường, Ngài có sáu anh chị em, được biết tất cả sau này đều theo Đức Phật xuất gia và trở thành những vị Alahan kỳ tuyệt.

Ngay từ thời ấu thơ, Tôn Giả Xá Lợi Phất có một người bạn là Mục Kiền Liên (Maha Mogagallana). Cả hai đều thông minh xuất chúng, tài đức vẹn toàn khiến xa gần mọi người đều kính nể. Theo sau Ngài Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên luôn có hàng trăm thanh niên Balamôn xin theo làm môn đệ. Thấy rõ cuộc đời này hư ảo, tạm bợ, đôi bạn ấp ủ trong lòng khát khao tìm cầu chân lý giải thoát. Họ đã xuất gia xin làm đệ tử của Đạo sĩ Sanjaya, thế nhưng vị đạo sĩ đã không đủ giới đức và trí tuệ làm thầy của hai thanh niên ưu tú này. Vì vậy, họ lại tiếp tục hành trình kiếm tìm ánh sáng đạo màu.

Buổi sáng hôm đó, Ngài Xá Lợi Phất đang bộ hành giữa kinh thành Vương Xá nhộn nhịp. Dòng người ngược xuôi tấp nập ồn ả, nhưng trong lòng người thanh niên ấy tràn đầy suy tư. Chợt Ngài thấy từ phía xa thấp thoáng dáng hình của một vị Sa môn đang ôm bình bát đĩnh đạc bước đi. Vị Sa môn quấn tấm y nâu sòng giản dị nhưng toàn thân Ngài như tỏa hào quang dịu mát, vừa uy nghi mà vừa khoan thai thoát tục. Mỗi một cử chỉ, một cái nhắc tay, một bước đi, một cái nhìn của Ngài đều toát lên niềm an lạc không vẩn gợn.

Ngài Xá Lợi Phất như bị cuốn hút cả thân tâm, cứ lặng lẽ bước đi theo sau vị ấy một cách vô thức. Cho đến một khoảng vắng phía ngoài thành, Ngài mới quỳ xuống chắp tay:

Thưa Tôn giả, con là Xá Lợi Phất sống tại làng Upatissa ở gần đây. Con trông thấy Tôn Giả mà lòng rộn lên niềm quý kính không tả được. Dung nghi của Tôn giả sáng rực thanh tịnh. Tôn giả là đệ tử của ai, đang thực hành giáo pháp nào? Xin Ngài hãy chỉ bảo ạ.

Lúc đó, vị tôn giả giới thiệu Ngài là Thuyết Thị (Assaji), đệ tử của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, rồi Ngài tuyên kệ:       

           Các Pháp do duyên sinh
           Rồi cũng do duyên diệt
           Thầy ta Đại Sa Môn
           Đã tuyên thệ như thế.

Câu kệ vừa được đọc xong thì Ngài Xá Lợi Phất bừng ngộ, thốt lên rằng: "Tuyệt vời thay đạo lý! Con đã thấy Pháp, tâm con đã ngộ Pháp!". Giờ phút ấy, Ngài Xá Lợi Phất đã chính thức bước vào dòng Thánh, chứng đắc quả dự lưu, niềm xúc động dâng lên chiếm trọn tâm hồn. Ngài cúi lạy Tôn giả rồi chắp tay hướng về phía bầu trời đảnh lễ Thế Tôn hồi lâu.

Ngay trong buổi sáng hôm ấy, Ngài Xá Lợi Phất quay về tìm gặp người bạn thân Mục Kiền Liên. Khi Ngài vừa nhắc lại bài kệ trên thì gương mặt Ngài Mục Kiền Liên cũng ngập tràn ánh sáng, họ reo  lên vui mừng. Hai người cùng đến chào và giã từ Đạo sư Sanjaya rồi ngay lập tức đến tinh xá Trúc lâm (Veluvana) kiếm tìm bậc Giác Ngộ. Hàng trăm thanh niên môn đệ cũng theo bước các Ngài.

Tinh xá Trúc Lâm nằm giữa một khu rừng tre xanh mát, nơi con người sống hòa hợp với thiên nhiên. Đoàn người đi theo lối mòn tiến vào, một khoảng sân rộng ra, các vị Tỳ kheo và cư sĩ ngồi trang nghiêm kín cả những góc xa. Đức Phật đang ngồi phía cuối sân. Khi thấy Ngài Xá Lợi Phất và Ngài Mục Kiền Liên, Người liền dừng lại ngợi khen: "Kia là Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên, thật là một đôi bạn phước duyên hoàn hảo! Hãy đến đây với Như Lai!"

Tất cả mọi người đều quay lại nhìn, lòng đầy ngưỡng mộ. Hai vị như chạy đến trước Thế Tôn. Vừa đảnh lễ xong ba lễ, lập tức hai vị ở trong dáng hình của một vị Tỳ kheo với tấm y nâu sòng và tóc đã được phủi sạch. Các thanh niên khác trong đoàn cũng lần lượt xuất gia.

Sau khi nhận được sự hướng dẫn về các đề mục Thiền quán, cả hai vị đều tinh tấn Thiền tọa đêm ngày. Chỉ một tuần sau, Tôn giả Mục Kiền Liên chứng đắc Tứ qủa Alahan. Và cũng chỉ hai tuần sau đó, Tôn giả Xá Lợi Phất cũng chứng ngộ Thánh quả giải thoát tuyệt đối, chấm dứt sinh tử luân hồi. Trước tất cả đại chúng, Thế Tôn tuyên bố giao cho hai vị trọng trách Thống lĩnh Tăng đoàn.

II.THỐNG LĨNH TĂNG ĐOÀN

Không một đoàn thể nào trên thế gian có thế sánh được với Tăng đoàn của Đức Phật. Ngay cả khi bình minh Chánh Pháp vừa ló rạng, Tăng đoàn đã trở thành quê hương, là mái nhà quy tụ của những Thánh nhân sáng ngời đức hạnh. Nếu như Đức Phật là vầng dương tỏa nắng thì tăng đoàn chính là mảnh đất ươm gieo cho hạt giống giác ngộ nảy mầm. Bởi vậy mà trọng trách Thống lĩnh Tăng đoàn thật thiêng liêng cao cả. Sự ổn định, phát triển của Tăng đoàn chính là tương lai của Phật đạo. Tôn giả Xá Lợi Phất đã chu toàn nhiệm vụ ấy không một điều khiếm khuyết.

Sau khi đón nhận trọng trách từ Thế Tôn, chiều hôm ấy Tôn giả Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên thả bước dạo quanh một vòng để quan sát. Tinh xá Trúc Lâm đẹp quá, từng căn chòi nhỏ lợp mái rạ nằm đan xen dưới bóng những hàng tre, nắng chiều vàng nhạt, hắt lên dòng sông với những gợn sóng lăn tăn lấp lánh. Thế nhưng trong tương lai, tinh xá sẽ phải đủ quy mô để rộng lòng đón tiếp hàng ngàn thiện nam tín nữ từ khắp mọi niềm, cuộc sống sinh hoạt cũng cần thuận tiện hơn để chư Tăng có thể dồn sức cho công phu tu tập. Hai Ngài tiếp tục bước nhẹ nhàng trên các lối đi, mặt đất mềm mịn nhưng sẽ trở nên lầy lội khi những cơn mưa hạ tìm đến. Ngài Xá Lợi Phất từ tốn bảo:

- Thưa hiền huynh, có lẽ chúng ta cần phải sắp xếp lại khá nhiều ạ.

- Dạ, hiền huynh cứ đưa ra ý tưởng, tôi sẽ phụ một tay.

Rồi hai Ngài bay lên đứng giữa không trung, Tôn giả Mục Kiền Liên phất  cánh tay phải, một lớp đá nhỏ ngay lập tức bay đến lát thành những con đường cáo ráo sạch sẽ. Còn Tôn giả Xá Lợi Phất cũng như trở thành một kiến trúc sư tài hoa, cẩn thận thiết kế những bố cục, vị trí, khối hình một cách khéo léo. Ngài đặt mình vào từng nhu cầu thiết thực của mọi người để sắp xếp cho chu đáo cụ thể, rồi lại ngắm nhìn toàn cảnh như đang vẽ lên một tuyệt tác nghệ thuật vào trong lòng thiên nhiên. Những chiếc bàn đá nằm rải rác cạnh các rặng tre để buổi chiều các Tỳ kheo có thể ngồi đàm đạo giáo lý. Giảng đường được nới rộng gấp ba lần, phía trên có một tòa ngồi bằng ngọc thạch với mái che. Các căn nhà lá Thiền tọa nằm khiêm cung dưới những tàng cây thoáng mát và yên tĩnh. Khu tắm giặt ẩn mình kín đáo bên hồ nước trong xanh, những khóm cỏ hoa xen kẽ điểm xuyết giữa những khoảng sân, những lối đi kinh hành, những mái hiên nhà xinh xắn. Riêng hương thất của Thế Tôn nằm vừa vặn trên một nền đất cao rộng cạnh một dòng suối nhỏ hát reo, ban ngày thì có khóm tre tỏa bóng, đêm xuống có thể bên ô cửa đón ánh trăng lên. Hôm đó khi chư Tăng trở về, tinh xá Trúc Lâm đã khoác lên mình một diện mạo hoàn toàn mới, vừa khang trang đầy đủ nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp đầy giản dị thanh lương.

Sau này, chính Tôn giả Xá Lợi Phất đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng tinh xá Kỳ Viên (Jetavana). Tinh xá nằm trên một khu đất rộng, ven trục đường chính đến kinh thành Xá Vệ (Savatthi) của vương quốc Kosala. Đó là một nơi vô cùng phồn vinh và thịnh vượng, tập trung nhộn nhịp những hoạt động giao thương kinh tế, văn hóa, triết học, tôn giáo của lục địa Ấn Độ xưa. Bằng trí tuệ phi thường, Tôn giả Xá Lợi Phất đã thấy trước tương lai phát triển Phật Pháp tại nơi đây. Vì vậy, Ngài chỉ huy xây dựng tinh xá mang quy mô và tầm vóc bậc nhất thời bấy giờ. Tinh xá bao gồm nhiều khu lớn nhỏ, được phân chia và bố trí hợp lý. Trong đó có đầy đủ các khu giảng đường, nhà hội (nơi hội họp Tăng sự, giáo giới chư Tăng), nhà ăn, nhà khách, bệnh xá, nhà kho, khu vực giếng nước, nhà tắm, nhà vệ sinh... tất cả đều tươm tất gọn gàng. Thời điểm bắt đầu khởi công, Ni đoàn chưa được thành lập. Tuy nhiên, tinh xá đã được quy hoạch để chuẩn bị mở rộng xây dựng thêm khu riêng biệt cho các Tỳ kheo Ni. Kiến trúc được thiết kế theo tiêu chuẩn và kỹ thuật tiến bộ với những mái vòm nóc nhọn, những hoa văn trang nhã, những căn phòng vững chãi và sạch sẽ bằng chất liệu mây gỗ và gạch nung. Tinh xá dù vô cùng tiện nghi nhưng vẫn rất hài hòa với thiên nhiên. Bên trong rải rác các hồ nước, những dòng suối, các thảm cỏ hoa và đặc biệt được phủ rợp dưới bóng mát của những tàng cây rộng lớn.

Thực tế chứng minh, tinh xá Kỳ Viên đã trở thành trung tâm tu học và hoằng Pháp lớn nhất của Tăng đoàn. Đức Thế Tôn về tinh xá an cư trong 19 mùa kiết hạ. Và cũng tại đây, Người đã thuyết giảng 844 bài kinh, chiếm số lượng lớn trong tam tạng kinh điển.